Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын

  ИТХ-ын түүхэн замнал, бүтэц бүрэлдэхүүн

 

Монгол Улсад Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага буюу ИТХ-ыг хөгжүүлэх анхны эх үндэс нь 1992 онд батлагдан гарсан эрх зүйт төрийн тулгуур эх сурвалж Монгол улсын шинэ үндсэн хууль батлагдсан явдал юм. 

Монгол Улсын үндсэн хуулинд:  Монгол Улсын Засаг Захиргаа, Нутаг Дэвсгэрийн Нэгжийн удирдлага нь НӨУЁ-ыг төрийн удирдлагатай хослуулах үндсэн дээр хэрэгжинэ гэж заасан. Ийнхүү 1992 оноос нутгийн өөрөө удирдах ёс Монгол Улсын үндсэн хуулиар баталгаажиж орон нутгийн амьдралд хэрэгжиж эхлээд 20 гаруй жил өнгөрлөө.

Монгол Улсын Ардчилсан Үндсэн хуулин дагуу Эрдэнэмандал сумын НӨУЁ-ны анхан шатны нэгж болох зургаан багийн Иргэдийн Нийтийн Хурлууд хуралдаж, баг тус бүрээс 5 гишүүн сонгуулахаар тогтсон байв.БИНХ-ын анхны хурлууд урьдчилан хийгдэж өрсөлдөгтэйгээр 30 төлөөлөгчийг сонгож, улмаар   1992 оны 9-р сарын 19-нд сумын анхны ИТХ-ын байгууллага байгуулагдав.

Багийн Иргэдийн Нийтийн Хурал, сумын ИТХ-ыг тэр үеийн сумын хурлын тэргүүлэгчид, АДХ-ын Гүйцэтгэх захиргаа (дарга нь Х.Лхагваа, нарийн бичгийн дарга нь Батмөнхийн Давааням), удирдан зохион байгуулж, шинэ хэлбэрт шилжихэд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн байдаг.

1992 оны 9-р сарын 16-ны өдөр шинэ үндсэн хуулийн “Монгол Улсын Засаг Захиргаа, Нутаг  Дэвсгэрийн Нэгж, Түүний Удирдлагын тухай” бүлэгт заасны дагуу сумын анхны ИТХ-ын Төлөөлөгчид сумын Соёлын төвд цуглан анхны хуралдаанаа эхлүүлсэн түүхтэй

Сумын ИТХ-ын анхны  төлөөлөгчөөр 1992-1996 онд дараах Төлөөлөгчид сонгогдож ажиллаж байсан.

№	Овог	Нэр	Албан тушаал	Намын харъяалал	Багийн харъяалал
1	Шаравсамбуу	Алагаа	Багийн Засаг дарга	МоАН	Алаг-Уул
2	Очирын	Лхагвадорж	Малчин	МоАН	Алаг-Уул
3	Рэнгийн	Батчулуун	Ой хамгаалагч	МоАН	Алаг-Уул
4	Дүйнхэржавын	Цэцэгмаа	Хүний эмч		Алаг-Уул
5	Самдангийн	Рэнцэнбал	Залаат хоршооны дарга	МАХН	Алаг-Уул
6	Гончиг	Ням-Осор	Багийн Зааг дарга	МоАН	Идэр-Улаан
7	Донгой	Надмидцэдэн	СДЭ-ийн Ерөнхий эмч	МАХН	Идэр-Улаан
8	Ядамсүрэн	Сосорбарам	Малчин	МАХН	Идэр-Улаан
9	Балдир	Пүрэвцэрэн	МАХН-ын дарга	МАХН	Идэр-Улаан
10	Шагдар	Цэрэнбатаа	Ой хамгаалагч		Идэр-Улаан
11	Жамбал	Далхжав	Багийн Засаг дарга	МАХН	Эрдэнэ-Уул
12	Самбуу	Хорлоо	Малчин	МоАН	Эрдэнэ-Уул
13	Намжил	Бямбасүрэн	Малчин	МоАН	Эрдэнэ-Уул
14	Батболд	Лхаандувдан	Малчин	МАХН	Эрдэнэ-Уул
15	Ёндон	Давааням		МАХН	Эрдэнэ-Уул
16	Ойдов	Дэмчигсүрэн	Багийн Засаг дарга	МАХН	Хан-Өндөр
17	Мэрдээ	Батдорж	Байгаль орчны байцаагч	МАХН	Хан-Өндөр
18	Дамдинсүрэн	Чойжамц	Малчин		Хан-Өндөр
19	Далхжав	Ажиг	Малчин	МАХН	Хан-Өндөр
20	Шарав	Доржсүрэн	Ой хамгаалагч		Хан-Өндөр
21	Балжинням	Агваанбаяр	Багийн Засаг дарга		Тээл
22	Пүрэвдаавуу	Хүрэлбаатар	Малын эмч	МоАН	Тээл
23	Цэдэндаш	Цүлтэм	Багш		Тээл
24	Нанжид	Игра	Малчин	МАХН	Тээл
25	Гончигжав	Ганзориг	Байгаль хамгаалагч	МоАН	Тээл
26	Цэдэн	Нямдалай	Багийн Засаг дарга	МоАН	Өлзийт
27	Чогсомжав	Энэбиш	Үйлдвэрчний эвлэлийн зөвлөл	МАХН	Өлзийт
28	Дэмбэрэл	Тэрбиш	Сургуулийн захирал	МАХН	Өлзийт
29	Намсрай	Түмэн	Багш	МАХН	Өлзийт
30	П	Баян-Омой	Эрчим хүчний эрхлэгч

 

Сумын Засаг даргад Лувсаншаравын Ринчиндорж, Бальдирын Пүрэвцэрэн, Хайдавын Лхагваа, Ёндонгийн Давааням, Манжаагийн Цэнд-Очир нар нэр дэвшин өрсөлдөж, II шатанд Л.Ринчиндорж, Ё.Давааням нар дээр дахин санал хураахад Ё.Давааням 60 %-иар ялж, сумын анхны Засаг даргаар сонгогдов.  Тус хурлаас Ё.Даваанямыг Аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчөөр 73%-ийн саналаар сонгон баталжээ. Тэр ИТХ-ын аймгийн анхны төлөөлөгчөөр сонгогджээ.

Ё.Давааням нь сум нэгдлийн даргаар 1 жил ажилласан туршлагатай, шинэ үндсэн хуулийг баталсан, үнэнч шударга, ажил хэрэгч гэсэн үнэлгээгээр олон нийтийг саналыг авсан байдаг.

1996-2000 онд ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр дараах нэр бүхий хүмүүс сонгогдон ажиллаж байжээ

Улсын Их хурлын гишүүн         

С. Төмөр-Очир

                                                                                                                                                                                                                                

 

 

Аймгийн төлөөлөгчөөр             

                                                                                                                                              1. Т.Баттулга                          

2. Ч. Мөнхбат    

 

ИТХ-ын  дарга: Л. Жанчив

 

Тэргүүлэгч гишүүд

1.    Л. Жанчив АН

2.    Х. Мягмар  АН

3.    Ё. Давааням  МАХН

4.    Ч. Ганбаатар АН

5.    М. Батдорж  МАХН      

 

Төлөөлөгчөөр:

1.    Ц. Дэнсмаа  АН

2.    Д. Эрдэнэбаатар   АН

3.    З. Эрдэнэбаатар АН

4.    Л. Батсүх  АН

5.    С. Сарангэрэл  АН

6.    Л. Хадбаатар    АН

7.    Л. Жанчив АН

8.    Ш. Пүрэвхүү АН

9.    С. Пэрэнлэй АН

10. С. Батэрдэнэ АН

11. Х. Мягмар АН

12. Ч. Ганбаатар           АН

13. С. Пүрэвсүрэн МАХН

14. Ё. Давааням МАХН

15. Б. Давааням МАХН

16. Н. Игра МАХН

17. Ж. Сэдсүрэн МАХН

18. Ц. Мягмарсүрэн МАХН

19. М. Батдорж МАХН

20.  Н. Мягмаржав МАХН

 

ИТХТ-ийн Нарийн бичгийн дарга   Ж. Балжинням

 

Энэ бүрэлдэхүүнд эмэгтэй 1, эрэгтэй 19 төлөөлөгч сонгогдон ажиллаж байлаа. Үүнээс дээд мэргэжилтэй 13, дунд мэргэжилтэй 7 Төлөөлөгч ажиллаж байсан.

Эрхэлж байсан ажлын хувьд: Малчин 5, хүний эмч 2, малын эмч 2, багш 2, бусад 9

Олонхи, цөөнхи:

АН-12

МАХН-8

2000-2004 онд ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр дараах нэр бүхий хүмүүс сонгогдон ажиллаж байжээ

УИХ-ын гишүүнээр: С. Төмөр-Очир

Аймгийн төлөөлөгчөөр:

1.    Ч. Мөнхбат

2.    М. Батдорж

Сумын ИТХТ-ийн дарга М. Батдорж

 

Тэргүүлэгч гишүүд:

1.    Б. Батдэлгэр

2.    Ш. Пүрэвхүү

3.    М. Батдорж

4.    Н. Пүрэвсүрэн

5.    С. Пэрэнлэй

Төлөөлөгчид:

1.    М. Батдорж  МАХН

2.    Д. Дорждулам  МАХН

3.    Н. Игра МАХН

4.    Н. Мягмаржав МАХН

5.    Т. Батболд МАХН

6.    Н. Цэрэннадмид МАХН

7.    С. РэнцэнбалМАХН

8.    Б. Батдэлгэр  МАХН

9.    Ё. Давааням МАХН

10. С. Михлааш  МАХН

11. Н. Пүрэвсүрэн МАХН

12. М. Цэндочир МАХН

13. Т. Батжаргал  АН

14. М. Цогзолсүрэн АН

15. С. Пэрэнлэй АН

16. Ш. Пүрэвхүү АН

17. С. Сүхбаатар АН

18. Д. Эрдэнэбаатар АН

19. Б. Жанцандорж АН

20. Ц. Дэнсмаа АН

 

ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга Ж. Балжинням

 

Энэ бүрэлдэхүүнд дээд мэргэжилтэй 13, тусгай дунд мэргэжилтэй 3, дунд боловсролтой 4 төлөөлөгч тус тус ажиллаж байв.

Эрэгтэй 18, эмэгтэй 2,                                                                                                                                                                                                                           

Багш-4, эмч-2, малчин-2, хуульч-1

МАХН-12

АН-8  

 

2004-2008 ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр дараах нэр бүхий хүмүүс сонгогдон ажиллаж байжээ

УИХ-ын гишүүн  Н. Батбаяр

Аймгийн төлөөлөгчөөр Ч. Мөнхбат,  Ц. Дэнсмаа

Сумын ИТХ- ын дарга   Л. Хадбаатар

ИТХТэргүүлэгчдийн  Нарийн бичгийн даргаар Б. Золзаяа 2007 оноос  П. Ууганбаяр

Тэргүүлэгчид:

1.    Батдорж

2.    Ц. Дэнсмаа

3.    М. Даваа

4.    Х. Мягмар

5.    Л. Эрдэнэбат

6.    Ж. Батсүрэн

Төлөөлөгчид

1.    Л. Хадбаатар АН

2.    Д. ДорждуламМАХН

3.    З. Эрдэнэбаатар АН

4.    Ж. Батсүрэн МАХН

5.    Л. Гансүх АН

6.    Т. Батжаргал АН

7.    Д. Эрдэнэбаатар  АН

8.    Л. Эрдэнэбат      АН

9.    Б. Жанцандорж АН

10. О. Болдбаатар АН

11. Х. Мягмар  АН

12. М. Батдорж МАХН

13. З. Батмөнх МАХН

14. Ц. Дэнсмаа АН

15. О. Цэрэнбалжид АН

16. М. ЦогзолсүрэнАН

17. Г. НямосорАН

18. С. Дамбий АН

19. М. Даваа   АН

20. Б. Эрдэнэчулуун АН

Энэ бүрэлдэхүүнд эрэгтэй 17, эмэгтэй 3 төлөөлөгч сонгогдон ажилласан. Үүнээс:

Дээд боловсролтой 15, дунд мэргэжилтэй 5 төлөөлөгч

Багш 5, эмч 4, малчин 4, бизнесмэн 4, төрийн албан хаагч 3

АН-16

МАХН-4

2008-2012 онд ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр дараах нэр бүхий хүмүүс сонгогдон ажиллаж байжээ

УИХ-ын гишүүн  Н. Батбаяр, Р. Гончигдорж, С. Ламбаа

Аймгийн төлөөлөлөгч: П. Энхтайван, Ч. Мөнхбат

Сумын ИТХ-ын дарга Ж. Батсүрэн

ИТХ-ын Нарийн бичгийн дарга П. Ууганбаяр

ИТХ-ын тэргүүлэгч гишүүд:

1.    Ж. Батсүрэн

2.    З. Батмөнх

3.    Ц. Болормаа

4.    Н. Пүрэвсүрэн

5.    М. Цогзолсүрэн

6.    М. Даваа

7.    Л. Гансүх

ИТХ-ын Төлөөлөгч гишүүд:

1.    М. Цогзолсүрэн АН

2.    М. Есөн-Өрлөг         АН

3.    П. Батбаатар            АН

4.    П. Ууганбаяр           АН

5.    Д. Пүрэвжав            АН

6.    Д. Батдорж              АН

7.    Б. Биндэръяа           АН

8.    М. Даваа                   АН

9.    О. Цэрэнбалжид     АН

10. Л. Гансүх                    АН          

11. М. Батдорж             МАХН

12. Ж. Батсүрэн             МАХН

13. Н. Пүрэвсүрэн         МАХН

14. Б. Батдэлгэр             МАХН

15. Г. Баттулга                МАХН

16. Ц. Мягмарсүрэн      МАХН

17. З. Батмөнх                МАХН

18. Л. Эрдэнэбаатар     МАХН

19. Ц. Болормаа            МАХН

20. Н. Батсүх                   МАХН   

21. Э. Болдбаатар          МАХН

Энэ бүрэлдэхүүнд 3 эмэгтэй, 18 эрэгтэй төлөөлөгч сонгогдон ажиллаж байна. МАХН-11, Ардчилсан нам 10

 

2012-2016 онд ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр дараах нэр бүхий хүмүүс сонгогдон ажиллаж байжээ

УИХ-ын гишүнээр Н.Батбаяр, Б.Болор

Аймгийн Төлөөгчөөр Л.Гансүх

 

ИТХ-ын даргаар А.Нямбилэг

ИТХТ-ийн Нарийн бичгийн дарга П.Ууганбаяр

 

Тэргүүлэгч гишүүд:

1.А.Нямбилэг

2.З.Эрдэнэбаатар

3.М.Цогзолсүрэн

4.Х.Мягмар

5.Л.Эрдэнэбат

6.Ц.Дэнсмаа

7.Г.Баттулга

 

Төлөөлөгчид:

1.Д.Түвшинсайхан АН

2.И.Урантүлхүүр АН

3.Б.Наранцэцэг МАХН-МҮАН эвсэл

4.Т.Ганболд АН

5.Д.Пүрэвжав АН

6.В.Лхагвасүрэн АН

7.Ж.Батсүрэн МАН

8.Ц.Асланбүргэд МАН

9.Д.Батдорж АН

10.Л.Баярсайхан АН

11.Р.Түмэндэмбэрэл АН

12.Г.Баттулга МАН

13.А.Нямбилэг АН

14.О.Ганбат АН

15.Ц.Мөнхбат АН

16.Л.Хадбаатар АН

17.Х.Мягмар АН

18.М.Цогзолсүрэн АН

19.Ш.Болор-Эрдэнэ АН

20.Н.Должин АН

21.Ц.Дэнсмаа АН

22.Б.Энэбиш МАН

23.Ч.Ганбаатар, /Давааням Нөхөн сонгогдсон /

24.Л.Эрдэнэбат МАХН-МҮАН эвсэл

25.С.Заяабаяр МАН

26.Б.Цогбадрах МАН

27.З.Эрдэнэбаатар  АН

 

 АН-18 суудал

Эвсэл -3 суудал

МАН -   6 суудал

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2016-2020 оны ИТХ-ын бүтэц бүрэлдэхүүн

 

№	Төлөөлөгчдийн овог, нэр	Сонгогдсон баг	Намын харъяалал	Тайлбар
1	Ванчиндорж Цогтбаяр	Алаг-Уул	Монгол Ардын Нам	Тэргүүлэгч гишүүн
2	Пэрэнлэй Нямцэрэн	Алаг-Уул	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
3	Батсүрэн Наранцэцэг	Алаг-Уул	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
4	Мавган Цогзолсүрэн	Алаг-Уул	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
5	Лхагвасүрэн Энхтөр	Идэр-Улаан	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
6	Нямсүрэн Батсүх	Идэр-Улаан	Монгол Ардын Нам	Тэргүүлэгч гишүүн
7	Даринчулуун Алтангэрэл	Идэр-Улаан	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
8	Сономжамц Зоригтбаатар	Идэр-Улаан	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
9	Дашдорж Батдорж	Эрдэнэ-Уул	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
10	Лонжоо Гансүх	Эрдэнэ-Уул	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
11	Цэрэннадмид Асланбүргэд	Эрдэнэ-Уул	Монгол Ардын Нам	Тэргүүлэгч гишүүн /Багийн засаг дарга
12	Сандагсүрэн Амартүвшин	Эрдэнэ-Уул	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
13	Аюур Отгонтуяа	Эрдэнэ-Уул	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
14	Сэдбазар Заяабаяр	Хан-Өндөр	Монгол Ардын Нам	Тэргүүлэгч гишүүн
15	Довдонням Эрдэнэчулуун	Хан-Өндөр	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
16	Батсүрэн Батхишиг	Хан-Өндөр	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
17	Адъяасүрэн Өлзийсайхан	Хан-Өндөр	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
18	Мишка Алтанцоож	Тээл	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
19	Нямдаваа Отгонтуяа	Тээл	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
20	Алтанхуяг Нямбилэг	Тээл	Ардчилсан нам	Тэргүүлэгч гишүүн
21	Чойжоо Ганбаатар	Тээл	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
22	Лувсандорж Эрдэнэбаатар	Тээл	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
23	Гарамжав Баттулга	Өлзийт	Монгол Ардын Нам	Тэргүүлэгч гишүүн /ИТХ-ын дарга /
24	Зундуйжанцан Эрдэнэбаатар	Өлзийт	Ардчилсан нам	Тэргүүлэгч гишүүн
25	Самбуу Сүхбаатар	Өлзийт	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч
26	Нацагдорж Алтансүх	Өлзийт	Монгол Ардын Нам	Төлөөлөгч /Засаг даргын орлогч /
27	Нанжид Лхагвадорж	Өлзийт	Ардчилсан нам	Төлөөлөгч
Бүтэц	ИТХ-ын Төлөөлөгчдийн хүйсийн харьцаа: Эрэгтэй-22, эмэгтэй-5	Багийн мандатын тоо: Алаг-Уул-4, Идэр-Улаан-4, Эрдэнэ-Уул -5, Хан-Өндөр-4, Тээл-5, Өлзийт-5	Намуудын авсан суудлын тоо: Монгол ардын нам :18 Ардчилсан нам:9	Төлөөлөгчдийн боловсролын байдал: Дээд:15 Тусгай дунд:7 Бүрэн дунд:5

 

 

Аймгийн ИТХ-ын Төлөөлөгчөөр:

1.Мэрдээ Батдорж /Аймгийн ИТХТ-ийн Нарийн бичгийн дарга /

2.Энэбиш Болдбаатар /Сумын Засаг дарга /

ИТХТ-ийн Нарийн бичгийн даргаар:

Пүрэвцэрэнгийн Ууганбаяр

 УИХ-ын гишүүн: Ж.Мөнхбат /ЗГХЭГ-ын дарга /